proza polska
Pierwsze dwa tomy z kolekcji sześciu opowiadań Jarosława Iwaszkiewicza. Zawierają takie słynne utwory jak Panny z Wilka, Brzezina, czy Młyn nad Utratą.
"Ostatni cieć" to napisana z właściwym Januszowi Głowackiemu ponurym humorem opowieść o postępującym zidioceniu i szaleństwie naszego świata. Kuba, nielegalny imigrant spod Kielc, dostaje posadę dozorcy w gigantycznym zamku amerykańskiego designera uznanego za największego artystę wszechczasów. W dniu podjęcia przez Kubę pracy designer umiera i zaczyna się zagłada...
"Ostatnie rozdanie" to nie jest powieść z dającą się uporządkować chronologicznie fabułą. Bohater - co też w powieściach dość rzadkie - pozostaje bezimienny. Przeglądamy wraz z nim notes z imionami i nazwiskami osób, które kiedyś były w jego życiu obecne, może ważne. Może - bo nie wszystkich pamięta, osoby często pozostają już tylko słowem zapisanym na papierze.
Debiut literacki, a jednocześnie najdoskonalszy i najpopularniejszy utwór Rzewuskiego, którego do napisania, jak się powszechnie uważa, nakłonił sam Adam Mickiewicz. Cykl składa się z 25 gawęd, szkiców historyczno-obyczajowych, w których pisarz, posługując się postacią szlachcica, Seweryna Soplicy, w mistrzowski sposób przedstawił sposób myślenia, życie i obyczaje prowincjonalnej szlachty u schyłku niepodległej Rzeczypospolitej.
"Piękni dwudziestoletni" to utwór szczególny w twórczości Marka Hłaski - formalnie rzecz biorąc pamiętnik, jest nie mniej literacki niż jego powieści i opowiadania. Hłasko opisuje swe życie w Polsce przedpaździernikowej i na emigracji, pisze o ludziach, których kochał, z którymi pił, z którymi siedział w więzieniach, pisze o życiu, które samo w sobie jest powieścią. Przy lekturze tej książki czytelnik jest nieustannie konfrontowany z pytaniem, czy ma do czynienia z prawdą, czy tylko z "prawdziwym zmyśleniem", czy Hłasko - narrator i bohater - jest postacią prawdziwą, czy autokreacją.
Zbiór "Pierwszy krok w chmurach" to jego największe dokonanie. Przemieszał w nim piękno i brzydotę, opisał brak miłości i frustrację, która drąży postaci, rozczarowane światem. "Dominującą cechą jego prozy jest gniew, pasja obnażania chamstwa, obłudy, marazmu i ciemnych stron życia" - pisze w posłowiu Henryk Grynberg. Inspiracja pisarzy idzie w parze z fascynacją kolejnych pokoleń czytelników.
Artur Sandauer (1913-1989), krytyk literacki, eseista, tłumacz, z wykształcenia filolog klasyczny. Podczas wojny w rodzinnym Samborze koło Lwowa, po wkroczeniu wojsk niemieckich uwięziony w getcie, skąd uciekł w 1943 roku. Swoje przeżycia z samborskiego getta opisał w zbiorze opowiadań Śmierć liberała (wyd. Książka 1946), w której przedstawił także, w sposób groteskowy, portrety ludzi ze środowiska inteligencji żydowskiej, ich losy i postawę w czasach eksterminacji hitlerowskiej. Myśl przewodnia tej książki jest taka, że w tamtych tragicznych czasach zarówno neutralność, jak i próba układania się z okupantem prowadzą do śmierci bądź hańby, jedyna właściwa droga to droga walki. Z podobnych doświadczeń wyrosła jego druga książka prozatorska, Zapiski z martwego miasta (wyd. Czytelnik 1963), która oryginalnie łączy analityczną autobiografię z imaginacyjną parabiografią. Jest to analiza człowieka niejako zawieszonego między polskością i żydowskością, które czasem są całkowitym swoim przeciwieństwem, ale także występują między nimi podobieństwa.
Książka ta, wydana w 1925 roku w nareszcie wolnej Polsce, wywołała wiele nieporozumień. Wytykano Żeromskiemu kasandryczny ton, a nawet (nic nowego) kalanie własnego gniazda. A przecież miał rację, pokazując poprzez losy Cezarego Baryki bezmiar idealizacji i oczekiwań wobec niepodległej Polski oraz brutalną rzeczywistość nędzy, nierówności społecznej, nadętego frazesu politycznego, ideowego zagubienia.
Książka ta, wydana w 1925 roku w nareszcie wolnej Polsce, wywołała wiele nieporozumień. Wytykano Żeromskiemu kasandryczny ton, a nawet (nic nowego) kalanie własnego gniazda. A przecież miał rację, pokazując poprzez losy Cezarego Baryki bezmiar idealizacji i oczekiwań wobec niepodległej Polski oraz brutalną rzeczywistość nędzy, nierówności społecznej, nadętego frazesu politycznego, ideowego zagubienia.
„Stawałem przy drzwiach i patrzyłem, jak podnosi kolejne kęsy, żuje, połyka, drapiąc się lewą dłonią po brzuchu, albo przewracając strony najgłupszej gazety. A potem odsuwała talerz, uwalniała jedną nogę z czarnych rajstop, stawiała stopę na krawędzi krzesła, sięgała po małe zakrzywione nożyczek i obcinała paznokcie. Pozbywała się cienkich, szarawych półksiężyców i mogłem wtedy uklęknąć i patrzeć, jak fragment jej ciała oddziela się, spada i przestaje być nią. Bezbarwna materia o obojętnej temperaturze znikała w cieniu krzesła, w cieniu pochylonej postaci. Przypadałem do podłogi, by odnaleźć te okruchy istnienia, już martwe, więc moje. Tak się umówiliśmy. Wśród okruchów i węzełków dywanu wymacywałem drobniuteńkie ostrza i zbierałem. Jej twarz nigdy nie była piękniejsza”.
„Stawałem przy drzwiach i patrzyłem, jak podnosi kolejne kęsy, żuje, połyka, drapiąc się lewą dłonią po brzuchu, albo przewracając strony najgłupszej gazety. A potem odsuwała talerz, uwalniała jedną nogę z czarnych rajstop, stawiała stopę na krawędzi krzesła, sięgała po małe zakrzywione nożyczek i obcinała paznokcie.”
W książce autor przedstawia poczynania tajemniczego gangu na tle odbudowującej się stolicy. Świetnie zorganizowani agenci - naganiacze wypełniają posłusznie polecenia szefa bandy utrzymującego swoisty "szpital psychiatryczny". Jakich używają sposobów, by usidlić swoje ofiary, skąd czerpią dochody i za jaką cenę można wrócić do normalnego życia...
O pisaniu i o kręceniu, o Wajdzie i o Wałęsie, o Polakach i o Polsce. Czarny humor miesza się w tej opowieści z czarną rzeczywistością, tragedia z groteską, prawda z fikcją, a PRL z wolną Polską. Mieszanka piorunująca. Warto porównać z filmem. „Chciałem wyjaśnić, że piszę tę książkę głównie ze skąpstwa, bo ze dwadzieścia scen, co je napisałem, i parę pomysłów do filmu nie weszło. A ja niektóre lubię, czyli jak mają zginąć na zawsze, to je lepiej zapiszę. Z żadnego tam żalu, goryczy albo żądzy odwetu, boby to było śmieszne. Podobno Harold Pinter, jak chciał się zemścić na żonie za to, że go zdradza, zerżnął jej kochanka. Ja nie mam takich możliwości.”
Ostatnia powieść Kosińskiego to książka równie wybitna i niepowtarzalna, jak "Malowany ptak", głośny niezwykły debiut, który przyniósł pisarzowi międzynarodową sławę. Pustelnik tym różni się od wcześniejszych powieści autora, w których pisarz chłodno i wnikliwie przedstawiał otaczający nas świat i jego wynaturzenia, że ukazuje nie zewnętrzną, lecz wewnętrzną rzeczywistość autora; stanowi zapis procesu twórczego, ukazuje, co kłębi się w duszy i umyśle pisarza, jak ze wspomnień, doświadczeń i zapamiętanych cytatów rodzi się nowe dzieło. Drobiazgowo analizując i opisując siebie, Kosiński otwiera nowe drzwi przed literaturą, a zarazem udowadnia, że powieść stanowiąca rewolucję pod względem techniki narracji, zaopatrzona w więcej cytatów i przypisów niż niejedno dzieło naukowe, może bawić, wzruszyć i trzymać w napięciu.
Wilhelm Mach w swojej twórczości zajmował się głównie problematyką psychologiczną i przemianami moralnymi w życiu i świadomości wsi polskiej. We wszystkich powieściach Macha bohaterowie czują się obco w swej lokalnej społeczności, czy też rodzinie, jak Andrzej Osiecki z Rdzy (debiut prozatorski autora).
Akcja powieści rozgrywa sie w ciągu 66 dni w 1739 roku w Hiszpanii. Alfons van Worden, młody kapitan gwardii walońskiej, spędza noc w zajedzie Venta Quemada. Spotkanie z poznanymi tam Eminą i Zibeldą - wyznającymi islam kuzynkami - kończy się pod szubienicą, co staje się początkiem jego niezwykłych i przerażających przygód.
„Gdy zza munduru błysnął ryngraf, który Konstanty zdjął i na ścianie powiesił, Hiszpan się przeżegnał i o krok się zbliżył. Blacha ta srebrna ze złocistą Bogarodzicą w środku zajęła go niezmiernie; ciągle na nią zerkał, a przez oliwkową, pomarszczoną jego twarz przechodziły różnorodne wrażenia. Gdy porucznik dokończył opatrunku, zagadnął go pierwszy: - Wy katolicy? - Tak. (…) - A s jakiego wojska? - Ułani los infernos.
Jedna z najczarniejszych powieści Tadeusza Konwickiego. Rok 1981. Skończył się karnawał „Solidarności”. Represje narastają coraz bardziej, wielu działaczy opozycji internowano. Czy Siódmy też podzieli ich los?
Piękna, nowoczesna baśń rozgrywająca się w czasach średniowiecza i współczesności. Rzecz dzieje się w świecie budowanym z motywów mitologii słowiańskiej i tradycji chrześcijańskiej, elementów rzeczywistości baśniowej i wizji historiograficznej, w którym nowy bóg zajmuje miejsce starych i okrutnych bóstw plemiennych.
Jest to pełen dramatyzmu obraz przeżyć ludności żydowskiej małego miasteczka galicyjskiego w ciągu jednego dnia I wojny światowej, w którym autor dostrzegł zapowiedź zagłady, jaką hitleryzm zgotował "austeriom" w latach II wojny światowej.
Sugestywna, psychologiczna proza o różnorodnej narracji, z precyzyjną szkatułkową konstrukcją. Summa przeżyć pokoleniowych czasu wojny i trudnych powojennych wyborów. Niezwykle wytrawna kompozycyjnie i językowo książka znalazła uznanie nie tylko u krytyki - cieszyła się ogromną popularnością u szerokich rzesz czytelników. Stała się także podstawą wystawionego w 1971 roku przez krakowski Teatr STU spektaklu "Sennik polski".
Bohaterem tej satyrycznej powieści jest Marek - jak twierdzi autor - autentyczny diabeł dziewiątej kategorii. Swego bohatera umieścił Piasecki w Polsce w latach 1945-46. Dla podkreślenia 'autentyczności' przygód Marka, 'dokumentuje' je wycinkami z ówczesnej prasy krajowej. Pierwsze wydanie tej powieści zostało opublikowane w 1948 roku w Londynie i spotkało się z dużym zainteresowaniem czytelników.
Jeśli nie macie dość odwagi, nie otwierajcie tej książki. To puszka Pandory. To powieść inicjacyjna. Ma za temat najbardziej sekretną z ludzkich spraw: wtajemniczenie. Po odwróceniu ostatniej kartki ani jej bohaterowie, ani czytelnicy nie będą już tacy sami. "Siostra" wiedzie wprost nad przepaść, której nie umie zapełnić ani antropologia, ani metafizyka. Tu może pomóc tylko nowy mit. Małgorzata Saramonowicz go stwarza, mając nam do ofiarowania coś więcej niż wstrząsającą opowieść. "Siostra" to nowa teologia, nowa herezja, nowa gnoza. Czy można się dziwić, że takie jak ona palono na stosie?
Książka sensacyjna z elementami grozy, doprawiona charakterystyczną dla autora parodystycznością, bawi i fascynuje atmosferą niesamowitości, niespodziewanymi zwrotami akcji, barwnością postaci bohaterów..