XVII wiek
Na szerokim tle historyczno-obyczajowym umieścił autor anegdotę o rywalizacji dwóch braci o piękną kasztelankę i o "dekrecie" królewskim, który to współzawodnictwo miał rozstrzygnąć. W ten sposób wątek historyczny został organicznie związany z wątkiem anegdotycznym, miłosnym. Ten ostatni oparty jest na częstym w twórczości Kraszewskiego motywie miłości dwojga młodych osób nierównego stanu i wynikających z tego komplikacjach, na motywie rywalizacji dwu przyjaciół i na częstym również u naszego pisarza motywie silniejszej ponad wszystko wzajemnej miłości dwojga rodzeństwa lub przyjaciół.
Omawiając dzieje dwóch wieków - XVI i XVII - podręcznik opisuje kierunki rozwoju gospodarczo-społecznego Europy, warunki bytowe i codzienne życie ludności, wielkie odkrycia geograficzne, kraje prastarych cywilizacji (Chiny, Japonia, Indie, państwo Wielkiego Mongoła), podbój Ameryki przez Europejczyków, rozwój humanizmu i renesansu, walkę o hegemonię w Europie Zachodniej, reformację w Niemczech oraz rozłam w zachodnim chrześcijaństwie; Europę Wschodnią i kraje skandynawskie w XVI wieku oraz początek walki o "Dominium Maris Baltici", ekspansję turecką, rewolucję w Niderlandach oraz konflikt hiszpańsko-angielski; Wielką Smutę i obcą interwencję w Rosji na początku XVII wieku, wojnę trzydziestoletnią - konflikt zbrojny na pograniczu dwóch epok, wzrost znaczenia Francji i zmierzch Hiszpanii, rewolucję angielską, Europę Środkowo-Wschodnią w drugiej połowie XVII wieku, Europę Zachodnią w okresie przewagi francuskiej, a także sztukę, literaturę i myśl epoki baroku.
John Locke sformułował podstawy teoretycznie nowożytnego państwa liberalnego, a jego wizja polityki zakładała ochronę wolności jednostki i prawo obywateli do sprzeciwu wobec nadużyć władzy. Także współcześnie wielu przedstawicieli filozofii politycznej pozostaje pod większym lub mniejszym jego wpływem.
Teksty, które zawiera publikacja są skrócona wersją wystąpień z sesji naukowej, pt. "Kryzys państwowości polskiej u schyłku XVII i w XVIII wieku".
Brantome, jako rasowy Francuz, widział przede wszystkim kobietę. Patrzy na to osobliwe stworzenie oczyma naiwnego zaciekawienia; wszystko go w niej interesuje: anatomia, umysłowość, skłonność, obyczaje, wszystko to opisuje wiernie ze współczesnych żywych wzorów, czerpanych w najwyższych, często koronowanych sferach, nie przebierając zgoła w wyrażeniach. Ostrzegamy, że książka Brantome'a ma opinię wysoko gorszącą choć jednocześnie stanowi cenny dokument obyczajowości epoki.
Brantome, jako rasowy Francuz, widział przede wszystkim kobietę. Patrzy na to osobliwe stworzenie oczyma naiwnego zaciekawienia; wszystko go w niej interesuje: anatomia, umysłowość, skłonność, obyczaje, wszystko to opisuje wiernie ze współczesnych żywych wzorów, czerpanych w najwyższych, często koronowanych sferach, nie przebierając zgoła w wyrażeniach. Ostrzegamy, że książka Brantome'a ma opinię wysoko gorszącą choć jednocześnie stanowi cenny dokument obyczajowości epoki.