surrealizm
Ostatnia wydana za życia powieść Rolanda Topora to dziennik cygana i podglądacza rzeczywistości, książka poważniejsza od poprzednich i bliższa wrażliwości autora. Wierny radom komisji brukselskiej, zalecającej rolnikom kłaść ziemię odłogiem, Topor przestaje wstawać z łóżka. Czyni jednak wyjątki, dzięki czemu spotyka go mnóstwo niezwykłych przygód, w Paryżu bowiem zdarzyć się może wszystko.
Autorka przedstawia surrealizm szeroko, jako "rodzaj wyobraźni, projekt światopoglądowy i praktykę estetyczną, która odcisnęła ślad na sztuce XX wieku". Jej praca charakteryzuje się wyjątkowymi walorami poznawczymi i umiejscawia hiszpański surrealizm w szerokim kontekście międzynarodowym. Można uznać, że pod wieloma względami jest to dzieło pionierskie w polskim piśmiennictwie.
Czy pamięć o zbrodniach totalitaryzmów można przekuć w biznes, a symboliczne miejsca kaźni zamienić w atrakcje turystyczne? Topol po raz kolejny okazuje się mistrzem groteski, wrzuca czytelnika w surrealistyczną fabułę. Jednak po drodze do masowych grobów w Europie Wschodniej zadaje podszyte subtelną ironią pytania o naszą refleksję nad historią i obraz świata, który się z niej wyłania.